Batterijen, verborgen krachtpatsers

Het gebruik van batterijen in Nederland neemt alsmaar toe, maar snel wat batterijen kopen is verleden tijd. Het assortiment in de winkels is zo uitgebreid dat de 'op maat gesneden' batterij moeilijk te vinden is. U heeft eerst de keus uit standaard batterijen en oplaadbare batterijen. Soms is een goedkope batterij het antwoord, en in de vorm van een oplaadbare batterij heeft u altijd iets in huis. Maar toch vragen moderne energievretende apparaten al gauw om duurdere 'extreme power' batterijen.

Toename batterijen

Jaarlijks gebruiken we in Nederland meer dan 390 miljoen batterijen (cijfers: 2011) en het gebruik is groeiend. Dit komt door de voortdurende toename van het aantal apparaten per huishouden en per persoon. Tot het eind van de jaren zeventig waren zinkkoolbatterijen de bekendste. Maar bij gebruik werd de zinkmantel van de batterij door de chemische reacties aangetast en kwam het geregeld voor dat een batterij ging lekken. Was er u niet op tijd bij, dan was de binnenkant van uw radio weggevreten of hield uw zaklantaarn er voorgoed mee op. In de tachtiger jaren kwam er een verbeterde versie in de handel met een ander elektrolyt (=stof die elektrische stroom geleidt en hierdoor wordt ontleed). Dit zorgde ervoor dat de stoffen in de batterij niet meer konden uitvloeien.

Werking batterijen

Batterijen werken allemaal op dezelfde manier: de negatieve pool is een metaal en de positieve pool is een metaaloxide. De polen zijn verbonden door een elektrolyt. Via een chemische reactie worden aan de negatieve (min) pool elektronen vrijgemaakt, terwijl aan de positieve (plus) pool middels een andere chemische reactie elektronen worden gebonden. Een aangesloten apparaat krijgt nu spanning doordat de elektronen vanaf de min pool naar de plus pool stromen. De stoffen in de batterij die de chemische reactie opwekken en daarmee het elektrisch vermogen, raken na verloop van tijd 'op'. En dat merkt u aan een teruglopend vermogen. Uw apparaat wordt zwakker of houdt er mee op.

Het energieverbruik bepaalt het type batterij dat u gaat gebruiken. Een batterij met een groot vermogen in een apparaat dat weinig energie nodig heeft, is zonde van uw geld. Maar andersom, een batterij met lage energie in een stroomvretend apparaat zal ergernis opleveren en per saldo eveneens veel geld kosten. In de huidige tijd onderscheiden we twee groepen batterijen: De standaardbatterijen (wegwerpbatterijen) en de oplaadbare batterijen.

Typen standaardbatterijen

Zinkkoolstof

Zinkkoolstof batterijen worden gebruikt in apparaten die weinig energie vragen zoals een zaklamp, klokken, wekkers, klokradio's, afstandsbedieningen, rookmelders, rekenmachines enz. Zinkkoolstofbatterijen zijn het goedkoopst. Ze zijn er in de vorm van staafbatterijen. Zinkkoolbatterijen hebben als nadeel dat ze al na twee jaar leeg zijn.

Alkaline

Alkalinebatterijen zijn er zowel als staafbatterij als knoopbatterij. Ze hebben een groot opslagvermogen en een lange levensduur van een jaar of vijf tot zeven. Door hun veelzijdigheid zijn ze wereldwijd geschikt en overal te verkrijgen. Veel gebruikt voor MP3-spelers, CD-spelers, babyfoon en analoge fotocamera.

Oxyride

Oxyride is nikkel oxyhydroxide. Dit type batterijen is vrij nieuw en ontwikkeld door Panasonic. Het zijn batterijen die voldoen aan de energievraag van moderne digitale en draadloze apparaten, zoals digitale camera's, flitsers, gsm-telefoons en PDA's, speelgoed, blikopeners en scharen, scheer- en epileerapparaten en mixers. Te verkrijgen in minipenlite- en penlitebatterij, en u kunt er maar liefst drie maal meer foto's mee maken in vergelijking met alkalinebatterijen. Ook een lange levensduur.

Zinklucht

De zinkluchtbatterijen worden gebruikt voor gehoorapparaten en zijn zeer klein, als knoopbatterij. Soms ook in gebruik bij een pieper.

Zilveroxide

Zilveroxide batterijen zijn geschikt voor horloges en rekenmachines e.d. Het is een klein type batterij, ook vanwege de prijs van zilver.

Lithiummangaan

Lithiummangaan batterijen zijn vrij grote en platte knoopbatterijen, voornamelijk geschikt voor uurwerken, camera's, weegschalen en speciale rekenmachines.

Vormen batterijen

• AAA. Minipenlite of potlood.
• AA. Penlite.
• C. Kleine of Engelse staaf.
• D. Grote of dikke staaf.
• 9V. 9 Volt-blok.

Prestaties standaardbatterijen

Op standaardbatterijen of op de verpakking ervan vindt u de capaciteit van de batterij, bijvoorbeeld 2200 mAh. Dit staat voor milliampère-hour=milliampère-uur. Te vergelijken met kWh=kilowatt-uur. Hoger is beter maar ook duurder. De spanning bij een zinkkool- of alkalinebatterij is ongeveer 1,5 Volt per cel, bij oxyride is dat 1,5 - 1,7 Volt. Een oplaadbare batterij is zwakker en komt niet hoger dan 1,2 Volt.

Batterijen raken ook leeg als ze niet worden gebruikt. Dit fenomeen heet zelfontlading. Bij zinkkoolbatterijen is dit effect sterker dan bij andere typen. Ook de temperatuur is van invloed: boven de 35 graden is de zelfontlading hoger. Koel bewaren is dus het beste, zelfs in de koelkast, maar dan wel luchtdicht afgesloten. Te koud is ook weer niet goed: Bij extreme koude worden de elektronen langzaam of stoppen zelfs. Zinkkoolbatterijen houden er bij het vriespunt al mee op, en alkalinebatterijen vanaf -20 C. Let bij de aankoop altijd op de uiterste verkoopdatum. Deze datum garandeert dat de batterijen, mits op de juiste manier opgeslagen geweest, nog 85% van hun oorspronkelijke energie bezitten. Twijfelt u aan de energie van een batterij, gebruik dan een batterijtester die eenvoudig de spanning kan opmeten.

Recycling batterijen

Naar schatting liggen er in Nederland maar liefst 85 miljoen lege batterijen in kasten, dozen en laden. In 2007 zijn er ongeveer 130 miljoen batterijen ingeleverd, maar tegelijkertijd werden er rond de 20 miljoen batterijen bij het gewone huisafval gegooid. Zodra een standaardbatterij leeg is, moet de batterij mee met het Klein Chemisch Afval. Dit logo zult u ook vinden op de verpakking van uw batterijen. Gooi ze dus niet in de afvalbak maar lever ze in bij uw winkel, batterijbak (soms gemonteerd aan glasbak), chemokar, school of op een ander inzamelpunt. De Stibat (Stichting Batterijen) zorgt voor het vervoer, sortering en verwerking van de batterijen. De inkomsten van deze stichting worden gevormd uit de beheerbijdrage (vroeger verwijderingsbijdrage) die de deelnemende importeurs per verkochte batterij afdragen. Deze bijdrage is per soort batterij een vastgesteld bedrag. Door middel van publiekscampagnes wordt geprobeerd het inzamelpercentage verder te verhogen. Een voorbeeld: in 2005 viel de miljardste lege batterij van de Stibatsorteerband. 25 miljoen kilo batterijen levert na recyclen 13 miljoen kilo bruikbaar metaal op.

Oplaadbare batterijen

Naast de standaardbatterijen kennen we ook diverse typen oplaadbare batterijen. Deze zijn milieuvriendelijker.

NiCd-batterij

In de tachtiger jaren verschenen de eerste oplaadbare batterijen gemaakt van nikkelcadmium, de NiCd batterij. NiCd heet soms ook wel Ni-Cad of NiCad. Dit zijn afkortingen voor het woord nikkelcadmium. Echter, cadmium is geen milieuvriendelijke stof, dus werd dit type batterij al snel vervangen. Ze blijven nog wel geschikt voor elektrisch gereedschap, noodverlichting, medische apparatuur en alarmsystemen.

NiMH-batterij

NiMH batterijen hebben door aanwezigheid van waterstof een langere levensduur en een constantere energiestroom. NiMH staat voor nikkelmetaalhydride en is de opvolger van de NiCd batterij. U kunt dit type batterijen gebruiken voor discmans, radio's, fietslampen, elektrische tandenborstel, huistelefoon, draadloze muis, speelgoed met afstandsbediening en elektronische spelletjes e.d. Te herkennen aan het opschrift 'low self-discharge'.

Li-ion batterij

De Li-ion batterij werkt op lithiumionen die tussen de positieve en negatieve pool heen en weer bewegen. De spanning van dit type is hoger, 3,6 Volt. Het is dan ook een nieuwe ontwikkeling in het batterij-segment. Geschikt voor MP3-spelers, digitale fotocamera's, foto- en videoapparatuur, gsm's, PDA's, notebooks, alarmsystemen, scheer- en epileerapparaten, keukenmachines e.d.

ZincAir

Een ZincAir batterij is nog toekomstmuziek. Het zijn brandstofcellen met een lager gewicht en een kortere laadduur. De noodzakelijke stoffen om de interne chemische reactie op te wekken worden hierbij direct aan de lucht die zich in de batterij bevindt, onttrokken.

Prestaties oplaadbare batterijen

Hoewel de alkalinebatterij meer spanning afgeeft dan een oplaadbare batterij (1,5 volt tegen 1,2 volt per cel), zijn de prestaties van beide batterijtypen ongeveer hetzelfde. Standaardbatterijen lopen geleidelijk terug in prestaties en oplaadbare batterijen zijn constanter maar houden er op een dag abrupt mee op. Oplaadbare batterijen hoeft u niet weg te gooien maar kunt u circa duizend keer opladen. De zelfontlading is bij oplaadbare batterijen als volgt: NiCD tien procent de eerste dag, daarna tien procent per maand, NiMH 15-25 procent per maand en Li-ion minder dan 2 procent per maand. Een nieuwe set oplaadbare batterijen moet u voor het gebruik wel eerst conditioneren. Dit doet u door de set drie keer geheel te laden en te ontladen.

Aandachtspunten oplaadbare batterijen

NiCD-batterijen mag u niet opladen bij een niet geheel ontladen batterij. Doet u dit wel, dan ontstaan er kristallen op de elektrode van de batterij. Gevolg hiervan is dat de beschikbare voorraad energie vermindert en u ze alleen nog kunt 'wakker schudden' door ze met behulp van een elektronisch ontlaadapparaat een paar malen te ontladen en daarna weer te herladen. Dit komt de kwaliteit niet ten goede. NiCd hebben nog een ander punt: Er treedt een geheugeneffect op wanneer de batterij verkeerd wordt geladen (bijvoorbeeld diverse malen opladen tot onder het maximale niveau). De batterij onthoudt dit niveau en dit wordt dan de nieuwe maximale capaciteit. Al deze nadelen treden niet op bij NiMH en Li-ion batterijen. U kunt ze op elk moment herladen.

Batterij opladers

De snelste opladers laden batterijen in circa een kwartier op, maar er bestaan erg veel soorten opladers. Bij goedkope opladers duurt het wel acht uren. Er bestaan ook opladers met een ontlaadfunctie. Bij dit type begint het laden altijd met een lege batterij. Druppelladers zijn weer anders: Zodra het opladen gereed is begint het zgn. druppelladen. Zelfontlading wordt hiermee gecompenseerd en u kunt hiermee batterijen altijd gebruiksklaar in het laadstation bewaren zonder de kans op schade. Een 'automatische stop' functie ziet men soms bij snelle laders. Het apparaat wordt hiermee automatisch uitgeschakeld zodra de ingestelde tijd is verlopen of het oplaadproces compleet is. Oververhitting is hiermee uitgesloten.

Batterijen tips

• Maak batterijen nooit open, en ga ze niet lassen of solderen.
• Stop nooit standaardbatterijen in een batterijenoplader. Ze kunnen scheuren en lekken, in het ergste geval ontploffen.
• Plaats altijd de + pool van de batterij op de pluspool van het apparaat en de min- op de minpool.
• Gebruik geen standaard- en oplaadbare batterijen door elkaar.
• Verzamel oude batterijen op een vaste plek, en lever ze tijdig in, dus voordat er roestplekken ontstaan.
• Draag batterijen nooit los in tas of broekzak, omdat via mobiel of sleutels er kortsluiting kan ontstaan.
• Gooi geen batterijen in water of vuur.
• Gebruik geen nieuwe en al gebruikte batterijen door elkaar. De nieuwe zal de oude willen opladen waardoor er oververhitting ontstaat en er lekkage en scheuren kunnen optreden.
• Levert een batterij niet meer genoeg stroom voor een MP3-speler of camera dan kan hij nog worden hergebruikt in een wekker of afstandsbediening.
• Als u klaar bent met het opladen van batterijen haal de oplader dan uit het stopcontact want ook stand-by verbruikt hij stroom.
• Heeft u een kapot apparaat, vergeet dan niet ook de batterijen eruit te halen.
• De zaklantaarn voor noodgevallen kunt u het best voeden met goede alkaline- of oxyridebatterijen, en niet met zinkkoolbatterijen omdat deze na twee jaar niets meer doen.
• Als u een apparaat lang niet gebruikt, verwijder dan de batterijen om het apparaat en de batterij zelf te sparen.

"I bought some batteries, but they weren't included." ~ Steven Wright