Beeldscherm of monitor: geschiedenis, modellen en technieken

Een beeldscherm of monitor is een onmisbaar onderdeel van een computer. Op het scherm worden namelijk het beeld of andere gegevens weergegeven. Het beeld kan daarbij bestaan uit stilstaand beeld zoals een foto of uit bewegende beelden zoals films en andere camerabeelden. Veel van die gegevens worden daarbij weergegeven ofwel in letters zoals teksten, of cijfers zoals berekeningen, of lijnen zoals tekeningen. Ook zijn combinaties van beeld en andere gegevens mogelijk. Een beeldscherm of monitor kan bestaan uit een los apparaat maar kan ook geïntegreerd zijn zoals bij een laptop. Bij een klein soort beeldscherm wordt meestal over een display gesproken zoals van een smartphone.

Geschiedenis van computer zonder beeldscherm tot Full HD monitor

Beeldschermen of monitoren hebben een bijzondere ontwikkeling doorgemaakt waardoor de eerste schermen niet meer te vergelijken zijn met de latere schermen.

Zonder beeldscherm of monitor

De eerste computers in de zestiger jaren van de twintigste eeuw hadden nog geen beeldscherm of monitor en konden alleen ponsbanden, ponskaarten en geprint papier leveren.

Televisietoestel als monitor

Later werkten homecomputers met een televisietoestel als monitor.

Monochrome monitor

In de zeventiger en het begin van de tachtiger jaren van de twintigste eeuw werden monochrome monitoren gebruikt. Monochroom licht is licht dat slechts één enkele tint heeft.

Kleurenscherm

Vanaf het midden van de tachtiger jaren tot aan het begin van de eenentwintigste eeuw werden monochrome monitoren verdrongen door kleurenschermen.

Grotere schermen

Ook konden vanaf die tijd steeds grotere beeldschermen worden gemaakt. De afmetingen van de schermen werden van 23 centimeter (diagonaal gemeten) later ook 38 centimeter en nog later 43 centimeter.

Resolutie

De resolutie van die monitoren varieerden tussen 640 bij 480 pixels tot 1600 bij 1200 pixels.

Verhouding

De eerste schermen hadden overigens de afmeting van 4 : 3. Anno 2018 hebben alle monitoren een verhouding van 16 : 9 en zijn uitgevoerd met een plat scherm.

Full HD

HD staat voor High Definition en heeft te maken met de beeldkwaliteit. Dankzij nieuwe technologieën wordt bij HD een scherper beeld verkregen.

Aanraakscherm

Een speciaal scherm is een zogenaamd aanraakscherm waarbij de besturing van de beelden gebeurt door het scherm aan te raken. Weer een andere aansturing is het geval bij beeldschermen van betaalautomaten. Daarbij worden opdrachten gegeven door middel van toetsen die zich in de lijst rondom het scherm bevinden.

Niet geïntegreerd beeldscherm

Als een beeldscherm niet geïntegreerd is maar bestaat uit een apart apparaat wordt het in de meeste gevallen aangesloten op afspeelapparatuur of een computer en bevindt zich dan ofwel daaraan vast of in de nabijheid daarvan. De gebruiker regelt dan zelf welke beelden er verschijnen. Anders is dat als een losstaand beeldscherm wordt gebruikt bijvoorbeeld voor reclamedoeleinden of een functie heeft als informatie aan de voorbijgangers. In dat geval wordt een voorgeprogrammeerd programma afgespeeld.

Beeldscherm of monitor aanschaffen

Beoordelingspunten bij de aanschaf van een beeldscherm of monitor zijn onder meer de scherpte van het beeld, het formaat van het scherm, de schermtechnologie, de aansluitmogelijkheden, al dan niet verstelbaar in hoogte en aanwezigheid van speakers.

Scherpte

Voor een zeer goede scherpte zijn anno 2018 Full HD-schermen ideaal. Die schermen geven een scherpe weergave van foto’s, multimedia, teksten en websites. Ook om films optimaal weer te geven is eveneens een Full HD-scherm een prima aanschaf.

Schermformaat

Het formaat van een scherm wordt diagonaal gemeten en uitgedrukt in inches. Een inch is een Engelse lengtemaat en gelijk aan 25,4 millimeter. Een groter scherm kan tot een intensievere beleving van bijvoorbeeld films leiden. Maar een groter scherm is niet altijd handig. Voor een goede kijk op het scherm is namelijk de grootte van het scherm en de afstand tot het scherm belangrijk zoals dat ook bij tv-schermen is. Veelgebruikt zijn schermen van 24 en 27 inch.

Schermresolutie

De schermresolutie heeft ook met de scherpte van het beeld te maken. De resolutie wordt aangegeven in pixels zowel in de breedte als in de hoogte met als voorbeeld een veel voorkomende resolutie van 1920 bij 1080 pixels. Hoe meer pixels hoe scherper het beeld maar het maakt verschil uit of het aantal pixels van bijvoorbeeld 1920 bij 1080 op een scherm van 24 inch of 27 inch wordt weergegeven. Bij een groter scherm is er namelijk enig beeldverlies en zou het dus meer pixels moeten bevatten.

Verversingssnelheid

De verversingssnelheid wordt gemeten in HZ en heeft te maken met de snelheid waarmee het beeld wordt ververst. In veel gevallen is de verversingssnelheid 60 HZ wat wil zeggen dat het beeld 60 keer per seconde wordt ververst.

Reactiesnelheid

De reactiesnelheid wordt gemeten in ms (milliseconde) waarmee wordt bepaald hoe snel een pixel van kleur kan wijzigen. Veelal heeft een gamingmonitor een reactiesnelheid van 1 ms. Door spelers van games worden in het algemeen hogere eisen gesteld aan de monitor en heeft een hoge reactiesnelheid de voorkeur.

Verschillende schermtechnologieën

Platte monitoren vallen allen onder de noemer tft (thin film transistor). Er bestaan echter diverse schermtechnologieën die bepalend zijn voor het weergeven van de pixels en de kleurechtheid en het contrast. Daarbij heeft elke schermtechniek bepaalde voordelen en nadelen. Enkele paneeltypes zijn:

TN

Een TN-paneel (Twisted Nematic) is geschikt voor dagelijks gebruik. Het type kan het goedkoopst geproduceerd worden. Nadelen zijn een slechte kijkhoek en het optreden van verkleuring van het beeld bij het bekijken onder een bepaalde hoek.

MVA

Het type MVA (Multidomain Vertical Alignment) is duurder dan TN en heeft een beter contrast en kleurweergave. Ook de kijkhoek is beter.

PVA

De techniek PVA (Patterned Vertical Alignment) is ontwikkeld door Samsung. Een groot voordeel van PVA is een zeer goede zwartweergave. Bij een grotere kijkhoek treedt geen verandering van kleur op.

IPS

Een voordeel van IPS (In Plane Switching) is een nog betere kleurweergave dan PVA.