Wat is een brown-out

Een brown-out is een gecontroleerde stroomuitval. Bij een black-out ligt een volledig elektriciteitsnetwerk stil door omstandigheden, de elektriciteitsnetbeheerder kan in sommige gevallen een volledige black-out voorkomen door bewust een brown-out te veroorzaken.

Inhoudsopgave

• Stroompanne: black-out
• Gecontroleerde stroompanne: brown-out
• België

Stroompanne: black-out

Bij een black-out valt de elektrische stroom in een bepaald gebied volledig uit. Een black-out kan met opzet veroorzaakt worden, maar meestal gebeurt het per ongeluk. Een greep uit de vele verschillende oorzaken die een black-out als gevolg kunnen hebben:

• Stormschade aan hoogspanningskabels, stroomcentrales of verdeelstations in het elektriciteitsnetwerk
• Kortsluiting
• Overbelasting van hoogspanningskabels
• Uitvallen van grote, belangrijke elektriciteitscentrales
• Grotere vraag naar elektriciteit dan het aanbod kan voorzien

Een black-out kan een domino-effect tot gevolg hebben. Omdat een bepaald deel van een elektriciteitsnetwerk overbelast raakt of uitvalt, kunnen andere centrales of verdeelstations ook in de problemen komen. Op het einde van de jaren '90 was er zo bijvoorbeeld een black-out in bijna heel de oostkust van de Verenigde Staten, die volledig werd veroorzaakt door het uitvallen van slechts één belangrijke transformator.

Gecontroleerde stroompanne: brown-out

Omdat een black-out gevolgen kan hebben die niet te overzien zijn, proberen de beheerders van elektriciteitsnetwerken te anticiperen wanneer ze een black-out zien aankomen. Het elektriciteitsnetwerk wordt onderverdeeld in vele verschillende regio's, die elk onafhankelijk van elkaar kunnen worden losgekoppeld (uitgeschakeld) van het netwerk. Wanneer er zich een black-out dreigt voor te doen door bijvoorbeeld een tekort aan stroomproductie en een grote vraag naar elektriciteit, kunnen netwerkbeheerders bepaalde delen van het net bewust loskoppelen van de stroomvoorziening, zodat andere regio's wel gewoon kunnen blijven werken. Dit is een brown-out.

België

Bevoegde instanties waarschuwen in België al sinds jaren voor een dreigende black-out. Dit wordt onder andere ook gebruikt in discussies over het wel of niet behouden van de nucleaire stroomproductie in het land. Er werd toch beslist tot een afbouw van de nucleaire stroomproductie, en voor het gebruik van de verschillende reactoren is een plan opgesteld om ze op het einde van hun levensduur niet te vervangen.

Op het einde van de zomer van 2014 werden de onheilsvoorspellingen over een black-out plots zeer concreet. Op dat moment liggen twee belangrijke kernreactoren in België al maandenlang stil omdat er scheurtjes werden ontdekt in de reactorvaten. Daarbovenop dreigt ook nog eens een andere kernreactor maandenlang buiten strijd te zijn, omwille van sabotage. In een turbine van de kerncentrale in Doel in de Antwerpse haven werd met (kwaad) opzet alle smeerolie weggelekt. Dit zorgde voor een oververhitting van de turbine, met een vervorming van de turbinebladen en zelfs van de as van de turbine als gevolg. Deze onderdelen zijn uniek en speciaal gemaakt voor deze centrale, en kunnen dus niet meteen vervangen worden.

België importeert al jaren veel stroom uit haar buurlanden, maar de capaciteit aan kernenergie die in 2014 stil ligt, is groter dan de hoeveelheid stroom die België kan importeren. Dat komt doordat de maximale capaciteit van de grensoverschrijdende hoogspanningskabels lager ligt dan de productiecapaciteit van de centrales die nu noodgedwongen stil liggen.

Midden augustus beginnen de overheden en bedrijven de mensen daarom te waarschuwen: in de winter van 2014-2015 zullen waarschijnlijk brown-outs nodig zijn om het netwerk te beschermen. De brown-outs gebeuren in eerste instantie op vrijwillige basis. Er wordt gevraagd aan grote, energieverslindende bedrijven en huishoudens om zuiniger met elektriciteit om te springen, en om bepaalde energieverslindende machines en toestellen zo veel mogelijk uit te schakelen, of het gebruik uit te stellen tot de nachturen (wanneer er veel minder elektriciteit verbruikt wordt). De grootste kans op een black-out is er namelijk tussen ca. 17u en 20u: wanneer iedereen tegelijk thuiskomt, begint te koken, de wasmachine aanzet, televisie kijkt, op internet surft en zo verder.

Als deze maatregelen onvoldoende helpen om een black-out te voorkomen, kan de netwerkbeheerder in samenspraak met de overheid overgaan tot het volledig in het donker zetten van bepaalde regio's in België. De regio's die in deze situatie eerst zonder stroom komen te zitten zijn de landelijke gebieden. Eerst worden de landelijke gebieden afgesloten om de steden te vrijwaren. Dat heeft twee belangrijke redenen: de meeste economische activiteit is in de steden, en het uitschakelen van de stroom in gebieden waar minder bedrijven gevestigd zijn verlaagt daarom de economische kostprijs van een gecontroleerde brown-out. Daarenboven worden eerst de landelijke gebieden afgesloten omdat dat minder veiligheidsrisico's inhoudt. Uit black-outs en brown-outs in andere landen blijkt duidelijk dat een stroomonderbreking in stedelijk gebied veel grotere gevolgen heeft dan een onderbreking in meer landelijk gebied. In stedelijk gebied ontstaat bij een brown-out of black-out zeer snel het risico op inbraken, paniek en maatschappelijke onrusten (rellen), terwijl dat in een landelijk gebied veel minder het geval is.

Lees verder

• Hoe kan je je voorbereiden op een stroompanne?
• Zonnelader: Frendo Power Sun 3.5