Het kopen van singeltjes voor de jukebox

Hoewel het vinden van die ene mooie en goede jukebox vaak al een lange tocht is langs de diverse restaurateurs, handelaren en jukeboxen op internetsites, is het vinden van de juiste 45-toerenmuziek op een single in goede staat voor de jukebox ook niet altijd even makkelijk. Dit artikel geeft daarom enkele richtlijnen die de zoektocht naar de singeltjes die de jukebox afmaken vergemakkelijkt.

Ontstaan 45-toeren single

De gloriedagen van de jukebox zijn in te delen in twee perioden; de golden age en de silver age; de periode voor de golden age moet gezien worden als de eerste opkomst van de jukebox, waarin deze langzaam aan populariteit begon te winnen. De golden age loopt ongeveer van 1932 tot 1952 en wordt gekenmerkt door de uitbundige 78-toeren jukeboxen met het gebruik van veel lichteffecten en plastics; de Wurlitzer 1015 is wellicht het grootste icoon uit deze tijd.

In 1950 echter werd het einde van de 78-toeren jukeboxen ingeluid met de komst van de eerste echte 45-toeren jukebox van Seeburg. Deze fabrikant had met RCA, een platenlabel en elektronicabedrijf, samengewerkt in de ontwikkeling van een nieuw soort vinyl formaat; het 45 toeren singletje. Deze singles waren kleiner dan de grote 78-toeren platen en tevens slijtvaster; iets wat ze voor de jukebox uitermate geschikt maakte; de kosten van de single konden beter terugverdiend worden en jukebox fabrikanten konden makkelijker jukeboxen ontwerpen met een grotere capaciteit. De echte silver age, de tijd van de chromen jukeboxen met 45-toeren singletjes, zou uiteindelijk ongeveer van 1952 tot 1963 lopen waarbij de maximale capaciteit van de jukeboxen rond de 100 singels kwam te liggen met jukeboxen als de Seeburg V200 en VL200 en de Wurlitzer 2000 en 2100.

Singles waren ontwikkeld voor jukeboxen en platenwisselaars; iets wat vanwege praktische redenen ervoor zorgde dat het gat in het middel van het singeltje groter moest zijn dan het kleine gat van de 78-toeren platen. Om de platen toch te kunnen laten afspelen op apparaten die ook andere formaten moesten kunnen spelen, werd een inzetstukje bij de platen geleverd om het gat weer te kunnen verkleinen; later zouden de singeltjes geleverd worden met een klein gat in een uitdrukbaar stukje. Door het uitdrukken van dit stukje zou het gat weer groter worden. Uiteindelijk zouden de modernere singles geleverd worden met alleen een klein gat en geen mogelijkheid tot het uitdrukken van een inzetstukje; om deze gaatjes groter te maken zijn wel kleine apparaatjes te koop voor rond de tien euro waarmee het singeltje geschikt te maken is voor de jukebox (let er wel op dat sommige Seeburg jukeboxen zowel singles met kleine als met grote gaten kunnen spelen).

Waar zijn singletjes te koop

Op veel rommelmarkten of brasserieën zijn standjes aanwezig waar ook enkele tientallen singeltjes te vinden zijn. Het nadeel van deze singletjes is vaak wel dat de muziek die erop staat meestal afkomstig is uit de jaren zeventig/tachtig. Voor de liefhebber van deze muziek is dat natuurlijk geen probleem; maar de meeste jukeboxliefhebbers zijn toch echt op zoek naar de oudere muziek uit de jaren vijftig/zestig; zoals Elvis, the Beatles of the Rolling Stones. Deze plaatjes zijn slechts zelden te koop op rommelmarkten; of men moet het geluk hebben dat er een platenstand is, waar men ook nog eens naast de LP's singletjes verkoopt. Uiteindelijk kan men op rommelmarkten met geluk wel de juiste singles vinden, maar de kwaliteit is over het algemeen niet om over naar huis te schrijven.

Op internetsites als marktplaats of speurders worden ook veel singeltjes aangeboden; het is echter een lastige, dure en langzame bezigheid om een 200-select (100 platen) jukebox te vullen door telkens een enkel plaatje te kopen op een internetsite om deze vervolgens zelf op te halen of op te laten sturen met verzendkosten. In enkele gevallen worden er ook grotere collecties aangeboden; het probleem hier is vaak weer dat de muziek dan weer jaren zeventig of tachtig is. Als er al singles gevonden worden is de kwaliteit op deze sites vaak ook niet goed

Waar dan singletjes te kopen? Enkele jukebox handelaren en restaurateurs hebben naast hun collectie jukeboxen ook plaatjes te koop of kunnen een jukebox gevuld met (eventueel vanaf een verlanglijstje) singles afleveren. De kwaliteit hiervan is vaak stukken beter dan de singeltjes van de rommelmarkt; het advies is echter toch om de kwaliteit te controleren. De beste mogelijkheid om de gewenste singletjes te kopen is echter om een platenbeurs of (nog beter) een jukebox beurs te bezoeken; hier zijn tal van standjes, variërend in prijs en kwaliteit, die singeltjes aanbieden. Het "Rock around the Jukebox" evenement in Rosmalen, dat twee keer per jaar gehouden wordt, is een van deze beurzen.

Controleren kwaliteit single

Als het juiste singletje eenmaal gevonden is, is het zaak om de kwaliteit te controleren alvorens over te gaan tot aanschaf van het plaatje. Kijk goed of er krassen op het oppervlakte van het singeltje zitten, een paar hele kleine ondiepe krasjes hoeft niet onoverkomelijk te zijn; het beperkt echter wel de kwaliteit van de plaat en het kan met enige pech een plaatje opleveren dat blijft hangen in de jukebox. Controleer of het oppervlakte ook nog mooi glad is; rimpeltjes in de plaat leveren een onbruikbaar singletje op. Ook de hoes van de plaat kan vaak informatie opleveren over hoe er met het singeltje is omgegaan; een slecht hoesje betekent vaak niet veel goeds voor het singletje. Vaak heeft een platenstand op een jukeboxbeurs of platenbeurs ook een kleine pick-up bij zich; vraag of je de single kunt horen, zo controleer je of het plaatje niet blijft hangen en of de geluidskwaliteit ook nog goed is.

Originele 45-toeren single vs nadruk

Veel oude singeltjes worden nog steeds nagedrukt, om de vele jukeboxen gevuld te houden. Deze plaatjes zijn in nieuwstaat vaak verkrijgbaar voor rond de vijf euro. Originele singeltjes daarentegen zullen voor sommige nummers wellicht goedkoper zijn, maar voor veel platen lopen de kosten van originele singeltjes in (bijna) nieuwstaat toch in de tientallen euro's. Een nadruk kan daarom een oplossing zijn. De kwaliteit van de nadruk is echter wel minder dan de originele singeltjes en men moet dan ook rekening houden met een kans op een foute druk of een singletje dat wat sneller slijt dat de originele.

Kosten 45-toeren singeltjes

De kosten van singeltjes variëren aan de hand van de staat van het singletje, het nummer en of het een originele is, een oude nadruk of een nieuwe nadruk. Voor de bekendere singeltjes uit de jaren vijftig/zestig kan echter gerekend worden op gemiddeld zo'n drie à vier euro per plaatje voor relatief hoge kwaliteit, het gaat dan echter wel vaak om nadrukken. Voor echte verzamelitems moeten echter hogere prijzen worden neergeteld. Enkele singeltjes van Elvis kunnen zo in de honderden euro's lopen.

Lees verder

• Seeburg jukeboxen: Kwaliteit en techniek van Seeburg jukeboxen (special)