Hoe werkt een leugendetector/polygraaf?

Een leugendetector - ook wel polygraaf genoemd - is een apparaat waarmee men met een bepaalde zekerheid kan zeggen of een persoon de waarheid spreekt of niet. De werking ervan berust op de registratie van verschillende lichamelijke reacties. De betrouwbaarheid van een leugendetector is niet 100%, maar ligt zo rond de 70%. Lees hieronder over de methoden van leugendetectie, de werking van een leugendetector en het gebruik ervan.

Geschiedenis van de leugendetector

Een leugendetector - ook wel polygraaf genoemd - is een apparaat waarmee men de waarheid tracht te achterhalen. De eerste leugendetectietesten - ook wel polygrafische testen genoemd - werden in 1935 in Wisconsin uitgevoerd. In Nederland werden de eerste testen gedaan op 18 januari 1951 door dr. Van der Zee (neuroloog) en dr. Holtzer (psychiater) in Eindhoven.

Leugendetectie

Leugendetectie vindt niet alleen plaats door een leugendetector, maar wordt meestal ondersteund door twee verschillende ondervragingsmethoden:

• Controlevragen. Hierbij interviewt men de verdachte en vergelijkt men zijn antwoorden met een aantal controlevragen. Men meet met behulp van een leugendetector de fysiologische activiteiten gedurende het interview en probeert op basis daarvan conclusies te trekken.
• Schuldige kennistechniek. Deze techniek is ontwikkelt door de Amerikaanse psycholoog David Lykken. De verdachte wordt een aantal visuele testitems aangeboden. Enkele van deze vragen kunnen alleen worden beantwoord als de verdachte kennis heeft van het misdrijf. Er worden ook neutrale vragen of neutrale antwoordmogelijkheden bij een vraag gegeven, deze zou iedereen kunnen weten. Als de verdachte inderdaad betrokken is bij het delict, dan mag worden aangenomen dat de fysiologische activiteit (dus zijn bloeddruk etc.) hoger is bij de vragen die aan het delict gerelateerd zijn.

Werking van een leugendetector

Een leugendetector registreert verschillende lichamelijke reacties. Dit wordt onder andere gedaan aan de hand van elektroden. Er wordt gelet op ademhaling, hartslag, bloeddruk, zweetproductie, lichaamshouding, spierspanning en plotseling afwijkende handeling. Een leugendetectietest gaat er vanuit dat als een persoon niet de waarheid spreekt, dit gepaard gaat met een emotie. Deze emotie wekt op zijn beurt een reactie op in ons autonome zenuwstelsel en deze reacties kunnen wij meten met behulp van onder andere de elektroden. Een persoon die zich bewust is van het feit dat hij niet de waarheid spreekt kan een toegenomen hartslag, bloeddruk, ademhaling, zweetproductie en spierspanning hebben.

Schuldig of niet?

Een leugendetector is nooit 100% betrouwbaar. Afhankelijk van de meetmethode en de persoon kunnen er zogenaamde valse positieven optreden, waarbij men ten onrechte als schuldig wordt aangewezen, of valse negatieven, waarbij men ten onrechte niet als schuldige wordt beschouwd.
Leugendetectors worden nog zelden als sterk bewijs erkend, maar bieden een goede aanvulling of getuigenverklaringen en DNA-onderzoek. Er is echter ook kritiek op de leugendetector. Zo is de reactie op prikkels van iedere persoon anders. Een psychopaat reageert bijvoorbeeld met heel weinig fysiologische activiteit bij het vertellen van een leugen.

Gebruik

Leugendetectietesten die worden ondersteund met een polygraaf, worden voornamelijk gebruikt in de Verenigde Staten. Ook in Europa winnen de leugendetectietesten aan populariteit. In Nederland experimenteert men sinds 2008 met de Schuldige kennistechniek van David Lykken.