Hoe werkt een kompas?

Een kompas is een belangrijk oriëntatiemiddel en maakt deel uit van verschillende moderne navigatieapparaten. Het dankt zijn werking aan de aanwezigheid van het aardmagnetisch veld en wijst op de meeste plekken op aarde het geografische noorden, de Noordpool, aan. Lees hieronder meer over de geschiedenis van een kompas, de werking van een kompas, het gebruik van een kompas en de nauwkeurigheid ervan.

Kompas

Een kompas is een apparaat dat wordt gebruikt om de huidige richting ten opzichte van het noorden te bepalen. Een kompas wijst altijd het noorden aan. Hierdoor kan men zich oriënteren en de richting bepalen om naartoe te gaan. Er wordt al in de 12e eeuw voor het eerst over het begrip 'kompas' gesproken.

Aardmagnetisch veld

Het aardmagnetisch veld speelt een belangrijke rol in de werking van een kompas. Het aardmagnetisch veld is het magnetisch veld dat om de aarde heen ligt. Grofweg is het aardmagnetisch veld te beschrijven aan de hand van een magnetische zuidpool die zich in het noorden bevindt en een machnetische noordpool die zich in het zuiden bevindt. Deze beschrijving wordt ook wel het geomagnetische dipoolveld genoemd.

Hoe werkt een kompas?

In het kompas bevindt zich een naald. Deze naald is magnetisch, omdat de aarde ook magnetisch is. Een magneet heeft als eigenschap dat tegenpolen elkaar aantrekken en dezelfde polen elkaar afstoten. Een noordpool van een magneet stoot dus een noordpool van een andere magneet af. Een noordpool van de ene magneet en de zuidpool van een andere magneet trekken elkaar echter aan. Stel nu de aarde voor als een grote staafmagneet die van de geografische noordpool naar de geografische zuidpool loopt, dan ligt de zuidpool van deze magneet bij de Noordpool en de noordpool van deze magneet bij de Zuidpool. Verder is gegeven dat de naald in je kompas als uiteinde een noordpool heeft. Dit betekent dus dat de magnetische zuidpool en de noordpool van de naald van je kompas elkaar aantrekken. Aangezien de magnetische zuidpool zich op de Noordpool bevindt, zal de magnetische naald van je kompas altijd naar het noorden wijzen.

Gebruik van een kompas

Sinds de komst van moderne navigatiesystemen is het gebruik van het kompas drastisch verminderd. Particulieren maken veel minder gebruik van het ouderwetse, fysieke kompas en hebben steeds vaker een kompas ingebouwd in hun mobiele telefoon of navigatiesysteem. In de lucht- en scheepsvaart worden kompassen ook al niet meer gebruikt om de koers te bepalen, maar zijn ze nog wel verplicht om te dienen als navigatiemiddel in tijden van nood.

Nauwkeurigheid

Een kompas heeft niet over op aarde dezelfde nauwkeurigheid. Hier in Nederland is de afwijking momenteel ongeveer een halve graad, waardoor een kompas bijna altijd exact het geografische noorden aanwijst. In andere delen op aarde kan een kompas meer dan een graad en soms zelfs tientallen graden afwijken. Dicht bij de Noordpool en Zuidpool is een kompas helemaal niet te gebruiken.