Hoe benut je de slimme meter?

In 2012 zijn de netbeheerders in Nederland begonnen met het vervangen van de analoge energiemeter voor de slimme meter (elektra en gas). De analoge variant heeft geen dubbel telwerk en kan in sommige gevallen teruggeleverde stroom van bijvoorbeeld zonnepanelen niet registreren. Ook moeten de meterstanden handmatig opgenomen worden. De slimme meter krijgt dubbele telwerken, zodat het terugleveren van opgewekte energie geregistreerd kan worden. Ook geeft het apparaat de meterstanden periodiek door aan de netbeheerder. In 2020 moeten alle analoge energiemeters zijn vervangen door de slimme meter.

Wat is een slimme meter?

De slimme meter is een energiemeter van de nieuwe generatie. De slimme meter, een digitale energiemeter, vervangt de huidige elektriciteits- en gasmeters. Zes keer per jaar worden de meterstanden automatisch doorgegeven aan de netbeheerder, waarna zij de meterstanden door koppelen aan de energieleverancier. De consument krijgt om de twee maanden een overzicht van het energieverbruik.

De slimme gasmeter wordt gekoppeld aan de slimme elektriciteitsmeter. De slimme elektriciteitsmeter beschikt over een communicatiemodule die de elektriciteit- en gas meterstanden doorgeeft. Uitlezen gaat via GPRS, maar kan ook lokaal door de consument worden gedaan.

Uitleesmogelijkheden

De consument kan inzicht krijgen in het energieverbruik door nieuwe producten en diensten van bijvoorbeeld energieleveranciers te gebruiken. Enkele voorbeelden zijn Eneco met Toon, Essent met Nest, NLE met Anna. Wanneer de consument bereid is om zelf tijd en energie te steken in het uitlezen van de slimme meter dan is dat mogelijk. De voordelen zijn dat de gegevens lokaal opgeslagen kunnen worden, geen derden bij betrokken worden en u niet vast zit aan een product van een energieleverancier. Ook zijn er verschillende producten van energieleveranciers op de markt, waarmee u uw verbruiksdetails in kan zien.

Dit zijn de mogelijkheden om de gegevens uit de slimme meter te verkrijgen

• Lokaal uitlezen via P1-poort
• Producten van energieleveranciers
• Online energiemanagers

Lokaal uitlezen via P1-poort

Sinds het moment dat bekend is dat alle analoge energiemeters vervangen worden door slimme (digitale) energiemeters, is privacy een veelbesproken onderwerp. Een slimme meter is voor de consument pas slim als men kan beschikken over de gegevens die de slimme meter verzameld. Tot die tijd is een slimme meter alleen slim voor de netwerkbeheerder en de energiemaatschappij. Energieleveranciers zijn verplicht om elke 2 maanden de meterstanden te communiceren naar de consument. Wilt u nauwkeurigere verbruiksdetails weten en vindt u privacy belangrijk, dan kunt u de P1-poort benutten om lokaal gegevens te verzamelen.

Mogelijkheden

Er zijn verschillende mogelijkheden op internet te vinden over het uitlezen via de P1-poort. Naast het lokaal uitlezen van de slimme meter zijn er ook een aantal plug&play producten op de markt. Het nadeel van deze producten is dat de verbruiksgegevens alsnog naar een website worden gestuurd en daarnaast zijn er ook vaak abonnementskosten aan verbonden. Deze optie maakt dan wel gebruik van de P1-poort, maar de gegevens worden net zoals slimme thermostaten niet lokaal opgeslagen waardoor privacy een issue blijft. Echt lokaal uitlezen en opslaan van de verbruiksdetails kan via een minicomputer (Bv. Raspberry Pi).

Slimme meter uitlezen middels Raspberry Pi

Wat is een Raspberry Pi?

De Raspberry Pi is een goedkope en compacte minicomputer ontwikkeld aan de Universiteit van Cambridge. De printplaat bevat onder andere, naast een processor en geheugen, uitbreiding middels SD-kaart, HDMI-aansluiting, USB-aansluiting, netwerkaansluiting en audio-uitgang. Het doel was om kinderen op een goedkope manier kennis te laten maken met programmeren. Sinds de introductie in 2012 is de Raspberry Pi miljoenen keren over de toonbank gegaan. Veelal kleine projecten, zoals een mailserver, NAS, op afstand bedienbare garagedeuropener en het uitlezen van de slimme meter, zijn te realiseren.

Voor- en nadelen

Het grootste voordeel is dat de consument zelf kan bepalen wat het met de gegevens doet. Daardoor hoeft de consument zich geen zorgen te maken over de privacy. De consument kan bijvoorbeeld, middels de programmatuur op de Raspberry, zelf bepalen hoe de gegevens moeten worden opgeslagen. De kosten van de aanschaf van alle benodigde producten zijn lager dan bij bijvoorbeeld slimme thermostaten en vergelijkbare producten. Daarnaast is de investering éénmalig, tenzij er producten kapot gaan.
Het nadeel is dat er veel tijd gaat zitten in het aansluiten en installeren van de Raspberry Pi en inzichtelijk maken van de verbruiksgegevens, vooral wanneer u nog geen ervaring heeft met de Raspberry Pi of vergelijkbare hardware.

Benodigdheden

• Raspberry Pi (geïnstalleerd)
• P1-kabel (RJ11 naar USB)
• Netwerkkabel
• Voeding

Op de website van Raspberry is te zien hoe het besturingssysteem gedownload en geïnstalleerd kan worden. Een P1 kabel is kant en klaar online te verkrijgen bij bijvoorbeeld Smartmeterdashboard. Op internet zijn ook verschillende doe-het-zelf oplossingen beschikbaar voor het maken van een P1-kabel. De software om de slimme meter uit te lezen is ook online te vinden op bijvoorbeeld Smartmeterdashboard, Forums of Hobbyisten. Deze pagina is enkel bedoeld om inzicht te geven in de mogelijkheden voor het tot beschikking krijgen van de gegevens van de slimme meter.

Hoe ziet de output eruit?

Door gebruik te maken van kant-en-klare software voor het uitlezen van de slimme meter, zoals hiervoor beschreven is, kunt u de verbruiksgegevens snel tot uw beschikking krijgen. Zo kan de Raspberry Pi aangesloten worden op het netwerk. Dit kan makkelijk door een netwerkkabel van de Raspberry naar de router te verbinden. U kunt dan met een SSH-verbinding inloggen. Dit kan alleen als u op hetzelfde netwerk, waarschijnlijk uw thuisnetwerk, zit als waar de Raspberry op aangesloten is. Uw gegevens zijn dan in eigen beheer, waardoor u ermee kan doen wat u wilt. De scripts van Smartmeterdashboard genereren dag-, week-, maand- en jaargrafieken van elektra en gas. U beschikt ook over .CSV bestanden waarop de meterstanden, import en export per 5 minuten te zien is. Het gasverbruik wordt elk uur doorgegeven aan de slimme meter. Als u de stroom- en gaskosten weet dan kan het script ook uw energiekosten live bijhouden, zodat u niet voor verrassingen komt te staan.

Producten van energieleveranciers

Energieleveranciers proberen op allerlei manieren klanten te lokken. Ze proberen dat te doen met kortingen en producten die uw energieverbruik moet doen afnemen. Al eerder genoemde voorbeelden zijn Eneco met Toon, Essent met Nest, NLE met Anna. Het idee van deze producten is dat de thermostaat automatisch lager gaat als u niet thuis bent of aan het slapen bent. Dat moet tot gevolg hebben dat het gasverbruik afneemt. Vaak zijn slimme thermostaten uitgerust met een lichtsensor (schakelt de verwarming na een bepaalde tijd uit de verlichting is uitgegaan) en klokfunctie (programmeerfunctie). Daarnaast is er vaak een optie om aanwezigheidsdetectie toe te voegen. Niet alle slimme thermostaten bieden de functie om het stroom- en gasverbruik te kunnen inzien. En dat is nu net waar dit artikel over gaat. Met Toon van Eneco is het wel mogelijk om uw stroom- en gasverbruik in te zien. Eneco biedt ook slimme stekkers aan die het stroomverbruik per apparaat inzichtelijk maken.

Voor- en nadelen

Slimme thermostaten zijn makkelijk te bedienen en hebben als groot voordeel dat de thermostaat automatisch en van afstand afgesteld kan worden met energiebesparing als direct resultaat. Het lokaal uitlezen van de slimme meter heeft alleen als doel om de beschikking over uw verbruiksgegevens te krijgen, waardoor u zelf deze gegevens moet analyseren om uw voordeel eruit te halen. Verschillende slimme thermostaten zijn echter niet (standaard) uitgerust om inzicht te krijgen in uw energieverbruik. De eerder genoemde Toon van Eneco kan dit wel. Een ander voordeel is de grafische weergave van uw energieverbruik en het menu om de thermostaat te bedienen. U hoeft zelf ook niet veel tijd en moeite te steken om het product aan de praat te krijgen. De kosten daarentegen zijn onderaan de streep fors duurder dan de manier om lokaal uw energieverbruik uit te lezen. De slimme thermostaat zelf is vaak gratis als u klant bent van de betreffende energiemaatschappij. De installatiekosten (ca. €80,-), soms maandelijkse abonnementskosten en een energiecontract van 3 tot 5 jaar komen daar nog bij. Tussentijds switchen van energiemaatschappij en daarmee geld besparen zit er dan niet meer in. Ook moet u bij sommige energiemaatschappijen, als u na einde contract overstapt naar een andere energiemaatschappij, de slimme thermostaat inleveren. Qua privacygevoeligheid zal het lokaal uitlezen veel 'veiliger' zijn.

Hoe ziet de output eruit?

De output van de verbruiksgegevens kunt u op het display van de slimme thermostaat inzien, indien de functie aanwezig is. Op het display vindt u mooie grafieken van het stroom- en gasverbruik, statistieken en vergelijkingen met uw buurt of vrienden. Ook zijn de energiekosten en de besparingskosten door het gebruik van de slimme thermostaat inzichtelijk. Doordat uw energieverbruik permanent opgeslagen wordt kunt u ook het sluipverbruik inzien. Het sluipverbruik is het elektriciteitsverbruik van bepaalde apparatuur die constant en vaak onnodig aanstaan zonder dat u het in de gate heeft. Enkele voorbeelden zijn apparaten die constant op standby staan of opladers die 24 uur per dag in het stopcontact zitten.

Online energiemanagers

Energiemanageronline.nl en Slimmemeteruitlezen.nl zijn twee partijen die uw stroom- en gasverbruik online publiceren. Door een account aan te maken geeft u toestemming aan de betreffende online aanbieder om de gegevens van uw slimme meter op afstand uit te lezen. De website publiceert uw verbruiksgegevens volgens in een grafiek op uw eigen pagina, waardoor u online uw elektriciteit- en gasverbruik in kan zien. Het elektriciteitsverbruik wordt elk kwartier geüpdatet en het gasverbruik elk uur. De kosten bedragen meestal enkele euro's per maand. Het nadeel van deze methode is dat het uiterst privacy gevoelig is. U geeft namelijk een partij toestemming om op afstand de slimme meter uit te lezen. Desondanks beweren alle partijen zorgvuldig met de gegevens om te gaan.

Conclusie

Wilt u uw elektra- en gasverbruik voor uzelf houden, hecht u heel veel waarde aan uw privacy en houdt u van een uitdaging dan kunt ervoor kiezen om zelf de gegevens uit de slimme meter te halen met bijvoorbeeld de Raspberry Pi. U kunt dan zelf bepalen welke gegevens voor u belangrijk zijn en hoever u met de grafische vormgeving wilt gaan. Daarentegen kan het veel tijd kosten, vooral als u nog geen ervaring met dergelijke hard- en software hebt.
Vindt u het belangrijk om strakke grafieken direct paraat te hebben en uw thermostaat ook nog op afstand te kunnen bedienen, dan is een slimme thermostaat iets voor u. De kosten en de privacygevoeligheid liggen hoger, maar dan heeft u wel direct verschillende functies tot uw beschikking.
Bent u er vooral op uit om zonder al te veel moeite over uw dagelijkse verbruiksgegevens te beschikken, dan is een online energiemanager iets voor u. Echter is de privacygevoeligheid het hoogst en biedt het geen extra functies, zoals bij de slimme thermostaat.

Al bij al zijn de wensen per persoon verschillend, waardoor u zelf de beste keuze kan maken. Uiteraard zijn er nog veel meer producten van verschillende partijen te verkrijgen en is er nog veel meer informatie te vinden. Echter is het doel van dit artikel het laten zien van de mogelijkheden wat betreft de slimme meter en het verkrijgen van de verbruiksgegevens.