Rekenmachines: drie modellen voor verschillend gebruik

Om iets uit te rekenen wat niet een-twee-drie uit het hoofd kan gebeuren wordt al snel naar een rekenmachine gegrepen. In de praktijk zijn dat vaak niet zo’n moeilijke berekeningen maar met een machine gaat het makkelijker. Zeker als er twijfel bestaat of uit het hoofd uitrekenen wel klopt kan een rekenmachine uitkomst bieden. Naast online rekenmachines bestaan er tegenwoordig (2017) nog drie stoffelijke modellen. Dat zijn zakrekenmachine, bureaurekenmachine en rekenmachine met een telrol.

Met de hand uit het hoofd of met de rekenmachine

Een rekenmachine is een apparaat waarop allerlei berekeningen kunnen worden gemaakt die voor een deel zeer tijdrovend zouden verlopen als ze met de hand moesten worden gemaakt. Met rekenen met de hand wordt bedoeld (zoals velen dat nog geleerd hebben) met pen en papier en veel hoofdbrekens. Tegenover met de hand staat dan uit het hoofd wat alleen bij betrekkelijk eenvoudige berekeningen mogelijk is maar steeds minder wordt gedaan sinds er handige rekenmachines zijn.

Van eenvoudige naar ingewikkelde berekeningen

Berekeningen die op een eenvoudige rekenmachine kunnen worden uitgevoerd zijn optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Iets uitgebreidere machines kennen ook mogelijkheden voor berekeningen als worteltrekken en procentberekeningen. Nog uitgebreidere machines kennen allerlei wetenschappelijke en statistische functies zoals correlatie, faculteit, gemiddelde, inverse, machtsverheffen, regressie, sinus en cosinus, standaarddeviatie en tangens.

Voorlopers van de rekenmachine

De eerste elektronische rekenmachine ontstond in 1954 namelijk de Facit AB. Een voorloper van de zakrekenmachine werd in 1967 ontwikkeld door Jack Kilby. Dat toestel woog maar liefst anderhalve kilo en had de dikte van een behoorlijk boek. In 1972 verscheen de HP-35 van de firma Hewlett-Packard welk apparaat slechts 248 gram woog en 15 bij 8.1 centimeter groot was. Dat apparaat wordt wel beschouwd als echte voorloper van alle huidige rekenmachines.

Drie modellen voor verschillend gebruik

De drie modellen zijn verschillend in verband met het gebruik van de machines.

Zakrekenmachine

Het model dat het meest wordt gebruikt is de zakrekenmachine. De naam zegt al dat die machine makkelijk mee te nemen is. Maar in de tijd van mobiele telefoons zullen weinigen een zakrekenmachine op zak hebben en zal die meer dienst doen voor thuisgebruik. Handig bijvoorbeeld in de keuken als voor een recept gerekend moet worden. Ook zal in menig huis een zakrekenmachine te vinden zijn om bijvoorbeeld een huishoudkasboek bij te houden. Maar ook voor talrijke andere berekeningen is zo’n machine handig.

Bureaurekenmachine

Voor professioneler gebruik is er op een bureau meestal een bureaurekenmachine te vinden. Die machine is groter uitgevoerd dan een zakrekenmachine en heeft meestal meer mogelijkheden voor berekeningen.

Rekenmachine met telrol

Eveneens voor professioneler gebruik is de rekenmachine met telrol waarbij op de telrol het resultaat van de berekening wordt afgedrukt.

Gebruik van rekenmachines

Rekenmachines worden ofwel af en toe ofwel zeer regelmatig gebruikt. In bepaalde beroepen worden dagelijks berekeningen uitgevoerd met een rekenmachine maar in het dagelijks leven wordt er minder vaak naar gegrepen. Waar het gebruik van rekenmachines ook dikwijls is toegestaan voor het gewone rekenwerk is op basisscholen en middelbare scholen moest berekenen vroeger toch echt met de hand gebeuren.

Belangrijkste onderdelen

Hoewel datgene wat zich in het apparaat bevindt uiteraard het belangrijkste is bestaat het uiterlijk uit enkele onderdelen waarmee gewerkt wordt of het resultaat van een berekening kan worden afgelezen.

• Toetsenbord: Het belangrijkste onderdeel van een rekenmachine is het toetsenbord met in elk geval naast functietoetsen een numeriek gedeelte (cijfers 0 tot en met 9) en bij uitgebreide toestellen een alfanumeriek deel (naast 0 tot en met 9 ook het alfabet).
• Display: Om alles goed te kunnen volgen heeft een rekenmachine een display.
• Oplichten cijfers: Het oplichten van de cijfers van de displays kan op twee manieren gebeuren. De ene manier is door middel van zeven streepjes wat zevensegmentendisplay wordt genoemd. De andere manier komt vooral voor bij de nieuwere toestellen. De cijfers worden daarbij samengesteld door middel van puntjes waarbij sprake is van een grafisch display.

Energievoorziening

Rekenmachines werken elektronisch. De energievoorziening gebeurt dikwijls door middel van batterijen maar veel rekenmachines zijn voorzien van een fotovoltaïsche cel of PV-cel waardoor de stroomvoorziening door het opvangen van zonlicht gebeurt. Uiteraard moet de machine dan wel op een gunstige plaats worden neergelegd. Aanvankelijk hadden rekenmachines een led (light-emitting diode) scherm dat tamelijk veel stroom gebruikte. Later werden de schermen vervangen door lcd (liquid crystal display) schermen met zuiniger stroomverbruik.

Zakjapanner

De aanschafprijs van een zakrekenmachine is erg laag wat mede zijn oorzaak vindt doordat de meeste machines met lage loonkosten in Japan worden gemaakt. Daarom wordt ook wel eens gesproken over een zakjapanner.