Hoe VHS kon winnen van Betamax

Onder elektronicafabrikanten zijn in het verleden diverse formaat-oorlogen gevoerd. Bekende voorbeelden hiervan zijn de HD-DVD versus Blu-ray en de SD-card versus Memory-stick. De moeder-van-alle-formaatoorlogen vond echter plaats in de jaren ’70 en ’80. Hierbij ging het om videorecorders. Er wordt vaak beweerd dat het product van de winnaar (JVC) minder goed was dan het product van de concurrent (Sony). Het product van onze eigen Philips zou zelfs technisch superieur zijn geweest aan beide producten. Waarom is de minst goede oplossing dan toch de wereldstandaard geworden?

Inhoudsopgave

• Formaat-oorlog
• VRC-N1500 van Philips
• Betamax en VHS
• Overleg Sony en JVC
• Introductie van Betamax en VHS
• Kwaliteit van Betamax
• Dalend marktaandeel Betamax
• De ondergang van Betamax
• De drie grootste fouten van Sony
• De videorecorder van Philips
• De problemen van Video2000
• Gebrek aan pornofilms
• Philips en Sony

Formaat-oorlog

Soms moet er bij het ontwerp van een apparaat een nieuwe standaard afgesproken worden. Dit speelt met name bij 'informatiedragers', zoals bijvoorbeeld geheugensticks en optische schijven. Voor de fabrikant is het van groot belang om als winnaar uit de bus te komen. Als je de bedenker bent van een nieuwe, wereldwijde standaard brengt dat immers veel geld in het laatje. Daarnaast is het erg kostbaar om een formaat-oorlog te verliezen. Alle ontwikkelingskosten zijn dan voor niets geweest en alle verkochte apparaten zijn min of meer waardeloos geworden. Los van de kosten, is zoiets ook niet zo goed voor het imago van de fabrikant.

VRC-N1500 van Philips

In 1972 bracht Philips de eerste videorecorder voor particulier gebruik op de markt: de VRC-N1500. Het apparaat was behoorlijk groot en vooral erg duur. Hiernaast bleek al snel dat het apparaat wat overhaast op de markt was gebracht. Het apparaat had namelijk veel last van storingen en defecten. Al snel werden deze videorecorders 'postduiven' genoemd, omdat ze na aankoop weer snel 'terugvlogen' naar Philips voor allerlei reparaties. Philips besloot om de videorecorder van de markt te halen en te gaan werken aan de ontwikkeling van een opvolger.

Betamax en VHS

Ook bij Sony begrepen ze dat een videorecorder voor de particuliere markt grote commerciële kansen bood. In de jaren ’70 werd door Sony dan ook hard gewerkt aan een eigen videorecorder: de Betamax. Tegelijkertijd was JVC ook hard bezig om een eigen systeem te ontwikkelen. JVC koos voor een eigen standaard: het Video Home System (VHS).

Overleg Sony en JVC

Ergens in eind 1974 of begin 1975 hebben de managers van Sony en JVC overleg. Sony laat vol trots hun Betamax zien aan de mensen van JVC en vraagt of JVC met hen wil samenwerken. De managers van JVC zijn echter niet overtuigd dat Betamax de nieuwe standaard zal worden. Met name de maximale opnametijd van de Betamax-recorder baart hen zorgen. De maximale opnametijd is namelijk slechts 60 minuten. Bij een volgende bijeenkomst laat JVC hun oplossing zien: de VHS-recorder. De specificaties van de VHS-recorder zouden iets minder zijn dan de Betamax-recorder, maar met de VHS-recorder kon maar liefst 120 minuten non-stop opgenomen worden. Volgens JVC zou de lange opnametijd van doorslaggevend belang gaan worden bij de keuze van de consument. De rollen waren nu omgedraaid. JVC vroeg aan Sony of ze bereid waren om te kiezen voor hun systeem: de VHS. Sony was echter van mening dat de speeltijd van ondergeschikt belang zou zijn en dat de consument zou kiezen voor het technisch betere product. Sony besloot om door te gaan met Betamax. De onderschatting van het belang van de maximale opnametijd zou Sony duur komen te staan.

Introductie van Betamax en VHS

In 1975 werd de Betamax op de markt gebracht in Amerika en Japan. Eigenlijk had Sony het rijk alleen. Allerlei kleine spelers in de markt waren er al mee gestopt en Sony had het monopoly van de markt te pakken. Alle videorecorders waren van Sony en er waren alleen videobanden voor de Betamax verkrijgbaar. Een ideale voedingsbodem voor een groot commercieel succes, maar het liep toch iets anders. Nog voor de kerst van 1976 werd namelijk de VHS-recorder geïntroduceerd. Al snel bleek dat de langere opnametijd van de VHS-recorders een schot in de roos was. Bij Betamax kon niet eens een hele speelfilm opgenomen worden. Na een uurtje moest de videoband verwisseld worden, terwijl de VHS-recorder de meeste films op één band kon opnemen.

Kwaliteit van Betamax

Sony bleef stug doorhobbelen op de ingeslagen weg en bleef hameren op de hogere kwaliteit van hun Betamax-recorders. De beeldkwaliteit van Betamax was echter slechts een fractie beter dan VHS. De eerste modellen van Betamax hadden bijvoorbeeld 250 horizontale beeldlijnen ten opzichte van 240 beeldlijnen van de VHS. Hoewel 250 beeldlijnen beter is dan 240 beeldlijnen, was het verschil nauwelijks te zien. Uiteindelijk begreep Sony dat ze werk moesten maken van de (te) korte opnametijd. De enige manier om de opnametijd te verdubbelen, zou een halvering van de bandsnelheid zijn. Door deze ingreep zou de beeldkwaliteit echter aanzienlijk verslechteren. Dit plaatste Sony voor een groot dilemma. Het was duidelijk dat de opnametijd vergroot moest worden, maar Sony kon het zich niet permitteren om daarbij tegelijkertijd de voorsprong in kwaliteit weg te geven. De zogenaamd hogere kwaliteit was immers het enige goede verkoopargument van Sony. Uiteindelijk besloot Sony om geen concessies te doen aan de beeldkwaliteit en ging door met ontwikkeling van een verbeterd systeem: de Super Betamax.

Dalend marktaandeel Betamax

Al snel na de introductie van VHS verloor Betamax marktaandeel. Een beweging die niet meer te stoppen was. In een poging om het marktaandeel van Betamax te vergroten, sloot Sony in februari 1977 overeenkomsten af met Toshiba, Sanyo en Zenith. Deze fabrikanten gingen ook Betamax-recorders produceren. Het heeft echter niet mogen baten. De VHS-recorders hadden duidelijk de voorkeur van de consument en werden door veel verschillende fabrikanten verkocht. Doordat er veel verkocht werden, daalden de productiekosten. Als gevolg hiervan konden de VHS-recorders steeds goedkoper aangeboden worden. De verkopen van VHS raakte in de stroomversnelling en Sony stond er bij en keek er naar. Er was weinig dat Sony nog kon doen.

De ondergang van Betamax

In 1975 had Sony nog 100% van de markt in handen. Zes jaar later (1981) was het marktaandeel in Amerika gedaald naar slechts 25%. Uiteindelijk werden er in de videotheken steeds minder titels in Betamax-formaat aangeboden, waardoor de positie van VHS-recorders nog meer verstevigd werd. Het was voor Sony een neergaande spiraal waarbij het dalende Betamax-aanbod in de videotheken voor het laatste zetje zorgde. VHS had de formaat-oorlog gewonnen en werd de wereldstandaard. In 1988 ging Sony uiteindelijk ook VHS-recorders produceren. Pas in 2002 werd de productie van Betamax-recorders definitief gestopt.

De drie grootste fouten van Sony

• De grootste fout die Sony gemaakt heeft, was de veronderstelling dat 60 minuten opnametijd voldoende zou zijn. Voorheen hadden de professionele recorders ook een maximale opnametijd van 60 minuten, maar de consument ging de recorder op een andere manier gebruiken. De consument wilde automatisch films op kunnen nemen, zonder tussentijds de videoband te hoeven wisselen. Eigenlijk best logisch, maar Sony had dit niet voorzien.
• Fout nummer twee was dat het te lang duurde voordat Sony deze misrekening erkende en corrigeerde. In de tijd dat Sony bezig was om de Betamax-recorder geschikt te maken voor langere opnametijden, verloor het iedere dag marktaandeel. Uiteindelijk kon deze achterstand niet meer ingehaald worden. Ook niet met de uiteindelijk verbeterde recorder.
• De laatste fout van Sony was de veronderstelling dat de (iets) hogere kwaliteit voor de consument doorslaggevend zou zijn. De uitstekende marketing van Sony zorgde ervoor dat veel mensen ervan overtuigd waren dat Betamax veel beter was dan VHS. Het werkelijke verschil was echter te klein om echt een verschil te maken. Uiteindelijk wilde de consument gewoon een betaalbare recorder van redelijke kwaliteit die minstens 2 uur achter elkaar kon opnemen.

De videorecorder van Philips

Tussendoor heeft Philips zich ook nog even in de strijd gemengd. Nadat ze hun eerste videorecorder van de markt hadden gehaald, kwamen ze in 1979 terug met een geweldige videorecorder: de Video2000. De nieuwe recorder was samen met Grundig ontwikkeld en was in vele opzichten superieur aan de Betamax en VHS-recorders. De Video2000-recorders konden opnemen op een smaller bandspoor. Hierdoor konden de banden worden omgedraaid, net als een cassettebandje. De standaard opnametijd van vier uur (!) kon daardoor verdubbeld worden naar maar liefst acht uur. Ook kon de recorder eenvoudig geprogrammeerd worden (vijf programma’s en zestien dagen vooruit). Hiernaast had Video2000 een zeer geavanceerd afspeelsysteem, namelijk: Dynamic Track Following (DTF). Door dit systeem kon versneld heen- en weer gespoeld worden, zonder de traditionele stoorstrepen in beeld. Ook stilstaand beeld was hierdoor geheel storingsvrij.

De problemen van Video2000

Hoewel de Video2000 volgens kenners verreweg de beste was, is het niet de wereldstandaard geworden. Het afspeelsysteem (DTF) was zijn tijd ver vooruit, maar wel behoorlijk prijzig. Hierdoor konden de recorders niet goed concurreren met de goedkope VHS-recorders. Hiernaast bleek de geavanceerde techniek van Philips wederom niet geheel foutloos. In het eerste jaar van verkoop had de helft van de verkochte apparaten last van storingen. Tenslotte was de Video2000 gewoon te laat op de markt gekomen (1979). Sony had hun Betamax al in 1975 op de markt gebracht en JVC was daar met hun VHS in 1976 achteraan gekomen. De markt had de keuze al een beetje gemaakt. Ook de videotheken en winkels bleken weinig zin te hebben om alle videosystemen te blijven ondersteunen. Er bleek weinig ruimte voor Video2000 te zijn. De hardware van Philips was weliswaar goed, maar er was een gebrek aan goede software (films).

Gebrek aan pornofilms

Volgens hardnekkige geruchten is het gebrek aan pornofilms zelfs de nekslag geweest voor de Video2000 van Philips. Voor VHS waren pornofilms volop verkrijgbaar, maar ze waren voor Video2000 niet te krijgen. Toen Philips in februari 1986 besloot te stoppen met de Video2000 verklaarde Philips-topman Cor van der Klugt dat Philips alleen een plek in de markt had kunnen veroveren door voor vierhonderd miljoen gulden pornofilms te maken. Maar dat was voor Philips een stap te ver. Philips stopte geheel met Video2000 en ging vanaf 1986 alleen nog maar VHS-recorders produceren.

Philips en Sony

De mislukking van Video2000 heeft Philips uiteindelijk een miljard gulden gekost. Ook Sony zal de ondergang van Betamax flink gevoeld hebben. Gelukkig voor Philips en Sony stonden zij gezamenlijk aan de wieg van de Compact Disk en de Blu-ray. Deze formaat-oorlogen hebben zij met elkaar gewonnen. En zo kwam het -net als in een sprookje- toch nog goed met Philips en Sony.